Terlemenin sebep olduğu, yaygın görülen bir fiziksel kurdeşen türüdür. Kişilerde egzersiz, fiziksel aktivite, duygusal strese maruz kalmak, sıcak banyo gibi eylemler sonrasında terlemeye bağlı olarak aniden gelişen alerjik reaksiyondur. Kolinerjik kurdeşen vücutta çapı 5 mm bulabilen, kaşıntılı papül şeklinde döküntülerin görülmesiyle ortaya çıkar.
Kolinerjik Kurdeşen Nedir?
Kolinerjik kurdeşen, terleme sonucunda oluşan kurdeşen türlerindendir. Sıcak banyo, fiziksel aktivite, duygusal stresse maruz kalmak gibi durumlar neticesinde ortaya çıkar. Bu uyarıcı eylemler sonrasında vücut ısısı yükselerek terleme oluşturur ve terlemeye bağlı olarak vücutta kaşıntılı ürtiker döküntüleri ortaya çıkar.
Kolinerjik Kurdeşenin Tipleri Nelerdir?
Kolinerjik kurdeşenin görülme oranı yetişkinlerde % 20 civarındadır. Ortaya çıkma nedenleri tam olarak belirlenememekle birlikte kendi içinde 4 alt tipi bulunmaktadır.
Tip 1 : Ter alerjisi ile birlikte olan Kolinerjik Kurdeşenler
Tip 2 : Otolog serum testi pozitifliği ile birlikte olan foliküler Kolinerjik Kurdeşenler
Tip 3 : Anjiyoödemle birlikte olan Kolinerjik Kurdeşenler
Tip 4 : Anhidrosis ve hipohidrosiz ile birlikte olan Kolinerjik Kurdeşenler
Kolinerjik kurdeşen toplumda genel popülasyon içinde %4-11 arasında görülmektedir. Özellikle 20-30 yaş aralığında daha sık karşımıza çıkmakta olup, yaz aylarında şikayetlerin daha da arttığı bilinmektedir.
Kolinerjik Kurdeşenin Belirtileri Nelerdir?
Kolinerjik kurdeşende, kişi terledikten sonra vücutta reaksiyon hızlı başlayıp genellikle 1-2 saat içinde kendiliğinden kaybolur. Reaksiyon oluşurken hastalarda aynı zamanda karıncalanma, yanma ve ağrı ile birlikte kaşıntı oluşur.
Kolinerjik kurdeşene bazen solunum sisteminde şikayetler veya alerjik şok tablosu eşlik edebilir.
Vücut ısısının artışıyla birlikte kişiler terler, bu terlemeyle birlikte vücutta çapları 1-3 mm arasında, bazen daha da büyük plaklar halinde kaşıntılı döküntüler oluşur. El ve ayaklardan ziyade daha çok vücutta, gövdede görülürler. Kolinerjik kurdeşende şikayetler ortaya çıkarken, diğer kurdeşenlerden farklı olarak daha çok yanma ve karıncalanma hissi görülür ve kaşıntılar, şişlikler genelde uykudan önce ve uykuda ortaya çıkmazlar.
Kolinerjik kurdeşende, kaşıntı, kızarıklık, yanma, karıncalanma ve kabarıklıklara bazen anjiyödem, baş dönmesi, solunum sıkıntısı ve alerjik şok tablosu da eşlik edebilir. Anafilaksi gibi önemli ve ciddi şikayetlerin kadınlarda görülme oranı daha yüksektir.
Kolinerjik kurdeşen lezyonları genellikle terlemeyi takiben birkaç dakika içinde hızla görünür ve 30 dakika – 1 saat kadar devam edebilir. Ortalama süre yaklaşık 80 dakikadır.
Kolinerjik kurdeşende ortaya çıkan lezyonların tipik belirtileri :
Karıncalanma hissi, Kaşıntı, yanma ile birlikte parlak kırmızı renkte, birçok küçük döküntü vardır.
Döküntü genellikle sıcak ve çok kaşıntılıdır.
Döküntüler çoğunlukla üst gövde ve kollarda daha belirgindir ama vücudun herhangi bir yerinde de görülebilir.
Avuç içi, ayak tabanı ve koltuk altlarında görülmez veya çok nadir görülür.
Bazen küçük döküntüler bir araya gelip bir şişlik oluşturabilir.
Daha ileri düzeyde, şiddetli Kolinerjik kurdeşen ataklarında bayılma, baş ağrısı, bayılma, nefes darlığı, hırıltılı solunum, çarpıntı, karın krampları ve ishal sistemik belirtiler görülebilir.
Kolinerjik kurdeşen hastalarında nadiren de olsa, anafilaksi gibi daha şiddetli alerjik şoklar görülebilir bu nedenle bu risk grubundaki kişilere tek başına egzersiz yapmaması önerilir.
Kolinerjik Kurdeşenin ortaya çıkmasına yol açan sebepler nelerdir?
Vücut ısısının yükselmesine bağlı terleme neticesinde görülen Kolinerjik Kurdeşen’in tetikleyici sebepleri şunlar olabilir;
Kolinerjik kurdeşen şikayetleri yaz aylarında artış göstermektedir. Ayrıca,
Egzersiz
Sıcak banyolar / duşlar
Ateş
Sıkı kıyafet veya sargılar
Baharatlı, acı gıdalar veya yemekler
Duygusal stres sonrasın da ortaya çıkabilirler.
Kolinerjik kurdeşenin belirtileri ve nedenleri farklı olmakla birlikte hayati tehlike yaratabilecek kadar ciddi sorunlara yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle kolinerjik kurdeşen hastalarının Alerji Hastalıkları Uzmanları tarafından görülmesi ve değerlendirilmesi son derece önemlidir.
Birçok sebep araştırılsa da terleme ile ortaya çıkan kolinerjik kurdeşenin kesin bir nedeni ortaya konulamamıştır.
Kolinerjik Kurdeşenin Tanısı Nasıl Konur?
Kolinerjik kurdeşen tanısı için öncelikle iyi bir fiziki muayene yapılmalı ve hastanın detaylı öyküsü alınmalıdır. Kolinerjik kurdeşenin sebepleri ve terleme sonrasında gelişen şikayetlerin ciddiyeti son derece önemlidir.
Kolinerjik kurdeşenin en az dört alt tipinin bulunduğunu belirtmiştik ve bu alt tiplerin ayırıcı tanısında histolojik muayene ve deri içi testler önemli yer tutmaktadır.
Kolinerjik kurdeşenin alt tiplerinden;
Ter alerjisi ile birlikte olan Kolinerjik Kurdeşende hastanın kendi teri (seyreltilmiş otolog ter) ile yapılan intradermal test tanı koymada çok derece önemlidir. Intradermal otolog ter testi pozitifliği, ter alerjisine bağlı kolinerjik kurdeşen tanısını destekleyebilir.
Ayrıca bazofillerden histamin salınımına bakılarak yapılan bazofil aktivasyon testlerinin de ter alerjisi olan birlikte olan kolinerjik kurdeşenli hastalara tanı koymada kullanılabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur.
Ter bezlerin azlığı ile seyreden diğer bir kolinerjik kurdeşen alt tipinde de histolojik olarak ter bezlerin azalığı veya ortadan kalktığının gösterilmesi önemlidir. Atrofik ter bezleri, hipohidrosiz veya anhidrosiz ile birlikte olan kolinerjik kurdeşenin karakteristik özelliğidir.
Kolinerjik kurdeşenin egzersizle ortaya çıkan kurdeşenden ayırt edilmesi önemlidir. Kolinerjik kurdeşen tanısı provakasyon testi ile konulur.
Hastanın yaşına ve genel durumuna uygun, (örneğin bir koşu bandı veya sabit bir bisiklet üzerinde) ılımlı fiziksel egzersiz yaptırılmalıdır. Ilık bir oda, sıcak tutacak bir kıyafet giymek provakasyon testlerini kolaylaştırır.
Egzersiz provokasyon testi pozitifse, egzersiz kaynaklı anafilaksiyi dışlamak için pasif bir ısıtma testi yapılmalıdır (en az 24 saat sonra, 15 dakika boyunca 42 ° C tam banyo, vücut sıcaklığı ≥1.0 ° C artmalıdır). Belirtiler, şikayetler ortaya çıkıyorsa egzersize bağlı anafilaksiyi dışlamış olur, kolinerjik kurdeşen tanısını koyabiliriz .
Kolinerjik kurdeşen tanısını Metakolin ile yapılan deri testleri desteklemekle birlikte kolinerjik ürtikerin tanısı provakasyon testleri ile konulur.
Kolinerjik kurdeşende etkili bir tedavi yapılması, tüm hastalıklarda olduğu gibi doğru tanı koymakla başlar. Bu alerjik reaksiyonların ortaya çıkmasına yol açan sebepler tespit edildiğinde tedavi de buna göre planlanmalıdır. Kolinerjik kurdeşenin alt tiplerin belirlenmesi tedavide kullanılacak ilaçların seçiminde son derece belirleyicidir. Ayrıca kolinerjik kurdeşenin alerjik şok’a sebep olacak kadar önemli sorunlara yol açabileceği de unutulmamalıdır.
Kolinerjik Kurdeşenler Nasıl Tedavi Edilir?
Kolinerjik kurdeşenin tanısı aldıktan sonra bu reaksiyonları tetikleyen durumlardan kaçınmak tedavide oldukça önemlidir ancak, özellikle sıcak iklimlerde terlemeyi durdurmak neredeyse imkansızdır ve eğer hasta egzersizi günlük yaşamının bir parçası haline getirmişse kolinerjik kurdeşen’in ortaya çıkmasını engellemek zordur.
Kolinerjik kurdeşenin tedavisi genel olarak antihistaminik ilaçlarla yapılır. Antihistamin ilaçlar kolinerjik kurdeşen tedavisinde ilk seçenek olmakla birlikte, çoğu vakada sadece hafif-orta dereceli şikayetleri baskılayabildiği görülmektedir.
Kolinerjik kurdeşen tedavisinde anti kolinerjik ilaçların sadece küçük etkiler gösterdiği gözlenmiştir. Ayrıca Danazol ve β2-adrenerjik bloker ilaçlar dahil, farklı tedavi yolları da denenmiş ancak her bir tedavinin etkinliğinde farklılıklar saptanmıştır. Bu nedenle ortak uzlaşma sağlanan, standart bir tedavi olarak kabul edilmemektedir.
Kolinerjik kurdeşen tedavisinde sebeplerine dayanan birkaç tedavi yaklaşımı bulunmaktadır ve planlanacak tedavi mevcut alt tiplere göre değişmektedir.
Omalizumab (Anti-IgE antikorunun uygulanması) Kolinerjik kurdeşen tedavisinde son derece başarılı sonuçlar vermiş, özellikle ter alerjisi ile birlikte olan kolinerjik kurdeşende etkili olduğu görülmüştür. Kolinerjik kurdeşen gelişiminde IgE aracılı alerjinin katılımını desteklemektedir.
Sistemik steroid tedavisi, Otoimmün kaynaklı olan kolinerjik kurdeşen vakalarında genellikle semptomları ortadan kaldırabilir. İntravenöz yüksek doz (500-1000 mg) steroid, otoimmün temelli kolinerjik kurdeşen hastaları için bir seçenek olabilir.
Kolinerjik kurdeşen tanısı ve sebepleri Alerji Uzmanları tarafından tespit edildiğinde, tedavisi ve şikayetlerin ortadan kaldırılması mümkün görülmektedir.